De rol van inflammatie bij pijn

Inflammatie is de biologische reactie van het lichaam op schade, prikkels of dreiging.
Zodra cellen iets waarnemen wat niet klopt — bijvoorbeeld een scheurtje in een spier of een bacterie — geven ze signaalstoffen af.
Deze stoffen, cytokinen en prostaglandinen, trekken immuuncellen aan die helpen bij herstel.

Er zijn twee hoofdvormen:

1. Acute inflammatie
   Dit is de klassieke ontstekingsreactie: rood, warm, gezwollen, pijnlijk.
   Het is snel, effectief en tijdelijk. Na herstel dooft het proces vanzelf uit.
2. Chronische (laaggradige) inflammatie
   Bij deze vorm blijft het immuunsysteem in een lichte staat van paraatheid.
   Er is geen infectie, maar het systeem blijft reageren alsof er iets mis is.
   Dat kan maanden of zelfs jaren duren en leidt tot subtiele schade aan weefsels en zenuwbanen.

Juist deze tweede vorm is vaak betrokken bij langdurige pijnklachten.

Een ontsteking is in essentie een reparatiemechanisme.
Wanneer weefsel wordt beschadigd, moeten dode cellen worden opgeruimd en nieuwe cellen gevormd.
Zonder dat proces zou herstel niet bestaan.

Bijvoorbeeld: na een training ontstaat spierschade.
Het lichaam reageert met een kleine, gecontroleerde ontstekingsreactie.
Die trekt witte bloedcellen aan die afvalstoffen opruimen.
Daarna worden groeifactoren geactiveerd die de spier sterker maken.

Zonder die tijdelijke ontsteking zou training geen resultaat geven.
Inflammatie is dus geen vijand, maar een bondgenoot — zolang het proces goed gereguleerd blijft.

Problemen ontstaan wanneer de ontstekingsreactie niet goed meer uitdooft.
Het lichaam blijft kleine hoeveelheden ontstekingsstoffen produceren, ook zonder echte schade.
Dat heet low-grade inflammation of laaggradige inflammatie.

Deze vorm geeft geen zichtbare roodheid of zwelling, maar veroorzaakt wel subtiele veranderingen in het zenuwstelsel:

• Zenuwuiteinden worden gevoeliger.
• De prikkeldrempel daalt.
• Signalen naar het brein worden versterkt.

Het resultaat: pijn blijft bestaan, zelfs als het oorspronkelijke letsel genezen is.

Onderzoek aan het Erasmus MC toont aan dat bij veel mensen met chronische rug- of nekpijn verhoogde ontstekingsmarkers in het bloed te vinden zijn, ook zonder zichtbare weefselschade.

Er zijn verschillende factoren die dit proces kunnen aanwakkeren:

1. Chronische stress
   Langdurige stress houdt de HPA-as actief, waardoor cortisolspiegels ontregeld raken.
   Dat beïnvloedt het immuunsysteem en verhoogt ontstekingsactiviteit.
2. Slechte slaap
   Tijdens diepe slaap worden ontstekingsstoffen afgebroken.
   Slaaptekort zorgt ervoor dat dit proces minder goed werkt.
3. Ongezonde voeding
   Een dieet rijk aan suikers, transvetten en bewerkte producten stimuleert ontsteking.
   Daartegenover werkt voeding met veel groenten, omega-3-vetzuren en antioxidanten juist ontstekingsremmend.
4. Weinig beweging
   Beweging remt ontstekingsprocessen door betere doorbloeding en hormoonbalans.
   Langdurige inactiviteit vergroot juist de kans op laaggradige inflammatie.

Overgewicht
Vetweefsel, vooral rond de buik, produceert zelf ontstekingsbevorderende stoffen.
Daarom is gewichtsreductie vaak een belangrijk onderdeel van pijnmanagement.

Voeding heeft directe invloed op ontsteking in het lichaam.
Een westers dieet met veel suikers, rood vlees en geraffineerde koolhydraten verhoogt de productie van ontstekingsstoffen.
Andersom kan een anti-inflammatoir voedingspatroon deze processen juist remmen.

Belangrijke ontstekingsremmende componenten zijn:

• Omega-3-vetzuren (vette vis, lijnzaad, walnoten)
• Antioxidanten (bessen, groene bladgroenten, kurkuma)
• Vezels (volkorenproducten, peulvruchten)
• Polyfenolen (groene thee, olijfolie)

Er groeit ook steeds meer bewijs dat het microbioom — de darmflora — hierbij een sleutelrol speelt.
Een gezonde darm produceert stoffen die ontstekingsprocessen in toom houden.
Daarom werken voeding, darmen en zenuwstelsel nauw samen.

Bij een normale ontsteking worden signaalstoffen zoals interleukines en prostaglandinen afgegeven.
Deze stoffen activeren pijnzenuwen om het lichaam te waarschuwen.
Dat is nuttig: het voorkomt dat iemand te vroeg belast.

Maar bij chronische inflammatie blijven die stoffen aanwezig.
Zenuwcellen blijven daardoor geprikkeld, zelfs zonder weefselschade.
Het ruggenmerg en de hersenen passen zich aan door de signalen te versterken — een proces dat bekendstaat als centrale sensitisatie.

Daarnaast raken ook glia-cellen, de ondersteunende cellen in het zenuwstelsel, overactief.
Ze geven zelf ontstekingsstoffen af, wat het systeem verder ontregelt.
Zo kan een kleine lokale prikkel leiden tot een grote pijnervaring.

Het brein “leert” als het ware pijn, ook als het lichaam veilig is.

Veel mensen met chronische pijn klagen ook over vermoeidheid, slechte concentratie en stemmingswisselingen.
Dat is geen toeval.
Ontstekingsstoffen kunnen de bloed-hersenbarrière passeren en hersengebieden beïnvloeden die betrokken zijn bij energie en stemming.

Bij langdurige inflammatie daalt het serotoninegehalte en stijgt het stresshormoonniveau.
Het lichaam blijft in een lichte alarmtoestand.
Daarom voelen mensen zich “op”, zelfs zonder fysieke belasting.

Herstel betekent in dat geval niet alleen het verminderen van pijn, maar ook het kalmeren van het hele immuunsysteem.

Bij rugpatiënten worden op MRI-scans soms zogenoemde Modic-veranderingen gezien: kleine ontstekingsreacties in de wervellichamen rond de tussenwervelschijf.
Deze signaleren een milde vorm van inflammatie in het botweefsel, vaak als gevolg van microbeschadiging of verminderde doorbloeding.

Niet iedereen met Modic-veranderingen heeft pijn, maar bij sommige mensen kan dit ontstekingsproces bijdragen aan lage-rugklachten.
Behandeling richt zich dan op herstel van beweeglijkheid, doorbloeding en leefstijl.

Het is een goed voorbeeld van hoe lokale en systemische ontstekingsprocessen met elkaar kunnen samenhangen.

Wereldwijd wordt veel onderzoek gedaan naar de rol van laaggradige inflammatie bij pijn.
Nederlandse universiteiten zoals het Radboudumc en het Erasmus MC behoren tot de koplopers.
Ze onderzoeken hoe ontstekingsstoffen samenwerken met zenuwcellen en glia-cellen, en hoe leefstijl deze processen kan beïnvloeden.

Een interessante ontwikkeling is dat onderzoekers niet alleen kijken naar het onderdrukken van ontsteking, maar ook naar het sturen ervan.
Het doel is niet alles te blokkeren, maar het herstelmechanisme beter te reguleren.

In de toekomst zal revalidatie steeds vaker gecombineerd worden met leefstijlinterventies, voeding en stressregulatie.
De scheidslijn tussen fysiotherapie, neurobiologie en immunologie vervaagt — precies waar de moderne beweegzorg zich naartoe beweegt.

Bij rugpatiënten worden op MRI-scans soms zogenoemde Modic-veranderingen gezien: kleine ontstekingsreacties in de wervellichamen rond de tussenwervelschijf.
Deze signaleren een milde vorm van inflammatie in het botweefsel, vaak als gevolg van microbeschadiging of verminderde doorbloeding.

Niet iedereen met Modic-veranderingen heeft pijn, maar bij sommige mensen kan dit ontstekingsproces bijdragen aan lage-rugklachten.
Behandeling richt zich dan op herstel van beweeglijkheid, doorbloeding en leefstijl.

Het is een goed voorbeeld van hoe lokale en systemische ontstekingsprocessen met elkaar kunnen samenhangen.