Zo ontstaat een vicieuze cirkel: pijn veroorzaakt spanning, spanning veroorzaakt angst,
en angst maakt het zenuwstelsel nog gevoeliger voor pijn.
Die kringloop noemen we de angst-spierspanning-cirkel.
De angst-spierspanning-cirkel beschrijft hoe emoties, spieren en het zenuwstelsel elkaar beïnvloeden.
Elke stap versterkt de volgende. Zonder ingrijpen blijft het systeem “aan” staan, ook in rust.
Vanuit evolutionair perspectief is angst nuttig: het waarschuwt voor gevaar.
Bij lichamelijke pijn werkt dat net zo. Als je bijvoorbeeld je enkel verzwikt,
is tijdelijke voorzichtigheid goed – het voorkomt verdere schade.
Maar als de hersenen de pijn blijvend als dreigend interpreteren,
blijft het alarmsysteem actief, ook wanneer er niets mis is.
Dat is de basis van chronische spanning en langdurige pijn.
Het brein onthoudt namelijk ervaringen: als bewegen ooit pijn deed,
blijft het beweging later koppelen aan gevaar. Zo wordt pijn geleerd gedrag.
Spieren staan nooit volledig stil.
Zelfs in rust houden kleine spiersamentrekkingen ons lichaam stabiel.
Bij stress of angst sturen de hersenen echter meer prikkels naar de spieren.
De schouders trekken op, de nek wordt stijf, de ademhaling versnelt.
Deze verhoogde spiertonus vraagt veel energie en vermindert de doorbloeding.
Afvalstoffen hopen zich op en prikkelen pijnreceptoren.
Daardoor voel je stijfheid, druk of zeurende pijn — vooral in nek, schouders en onderrug.
Langdurige spierspanning kan zelfs leiden tot myofasciale triggerpoints:
gevoelige knopen in de spieren die pijn kunnen uitstralen.
Een belangrijk onderdeel van de angst-spierspanning-cirkel is de ademhaling.
Bij stress schakelt het lichaam over op snelle, oppervlakkige borstademhaling.
Daardoor daalt het CO₂-gehalte in het bloed,
wat leidt tot duizeligheid, vermoeidheid en verhoogde spierspanning.
Een rustige buikademhaling daarentegen activeert het parasympathische zenuwstelsel —
de “rust-en-herstel”-stand van het lichaam.
Dat verlaagt direct de spanning in spieren en zenuwen.
Gedachten als “mijn rug is zwak” of “bewegen maakt het erger”
houden het brein in een constante waakstand.
Negatieve verwachtingen versterken de dreigingsreactie,
waardoor het zenuwstelsel meer pijnsignalen doorlaat.
Onderzoek toont aan dat positieve verwachting (placebo-effect)
de natuurlijke pijnrem (centrale inhibitie) versterkt,
terwijl negatieve verwachting (nocebo-effect) pijn juist verergert.
Linda (38) kreeg drie maanden geleden spit.
De pijn trok weg, maar ze bleef bang om weer te bukken.
Bij elke poging spande ze onbewust haar rugspieren aan.
Daardoor voelde ze telkens opnieuw pijn — bewijs, zo dacht ze, dat haar rug “nog niet goed” was.
In werkelijkheid was de pijn een reactie op spanning, niet op schade.
Toen ze leerde hoe pijn werkt en weer rustig durfde te bewegen,
verdween de angst en ontspanden de spieren.
De pijn nam merkbaar af.
Veel patiënten denken dat rust de oplossing is,
maar langdurige inactiviteit versterkt juist de cirkel.
Spieren verzwakken, het brein krijgt minder veilige signalen,
en de angst om te bewegen groeit verder.
Beweging is geen bedreiging, maar de sleutel tot herstel.
Het brein leert dat bewegen veilig is — en de cirkel wordt doorbroken.
Het goede nieuws: de cirkel is omkeerbaar.
Met de juiste combinatie van educatie, beweging en ontspanning
kan het zenuwstelsel opnieuw leren dat het lichaam veilig is.
Inzicht vermindert angst.
Door te leren dat pijn niet altijd schade betekent,
daalt de dreiging in het brein en ontspant het lichaam vanzelf.
Rustige, gecontroleerde bewegingen leren het brein dat inspanning veilig is.
Bij MoveWell gebruiken we hiervoor graded activity:
stapsgewijze opbouw van belastbaarheid.
Ademhalingsoefeningen, mindfulness of rustige muziek
verlagen de spierspanning en activeren de natuurlijke pijnrem.
Door aandacht te besteden aan houding en beweging,
herken je spanning sneller en kun je actief ontspannen.
Het brein reageert sterker op vertrouwen dan op twijfel.
Een positieve mindset versterkt de werking van centrale inhibitie.
Een fysiotherapeut of chiropractor helpt bij het herkennen van bewegingsangst,
geeft uitleg en begeleidt het herstelproces op maat.
Herstel is dus niet het gevolg van rust,
maar van nieuw leren — door veilige beweging en inzicht.
| Fase | Wat gebeurt er | Effect op het lichaam |
| Angst voor pijn | Brein activeert stressrespons | Hogere spierspanning |
| Spierspanning | Minder doorbloeding, meer pijn | Pijnsignalen nemen toe |
| Pijnervaring | Bevestigt angst en gevaar | Cirkel blijft actief |
| Doorbreken | Educatie, beweging, ontspanning | Zenuwstelsel kalmeert |
Door de juiste begeleiding, ademhaling, ontspanning en beweging
kan het brein leren dat pijn niet langer gevaarlijk is.
Bij MoveWell helpen we patiënten stap voor stap
om die cirkel te doorbreken — en weer vrij te bewegen.
