Centrale sensitisatie – waarom het brein pijn kan blijven voelen

Acute pijn is een waarschuwingssignaal.
Het lichaam vertelt dat er iets misgaat of dreigt te beschadigen.
Voorbeelden:

• een verrekte spier of spit;
• een snee in je vinger;
• een enkel die door zijn zwik gaat.

De zenuwen sturen pijnsignalen naar het ruggenmerg en de hersenen.
Die reageren met beschermingsgedrag: je beweegt minder of neemt rust, zodat het weefsel kan genezen.

Kenmerken van acute pijn:

• Duidelijke oorzaak (blessure, overbelasting, ontsteking)
• Begint plotseling
• Helpt om schade te voorkomen
• Verdwijnt binnen enkele dagen tot weken

👉 Acute pijn is dus functioneel en tijdelijk.

Bij nociceptieve pijn is er een duidelijke weefselprikkel, zoals bij een verstuiking. Bij neuropathische pijn is er schade of beknelling van een zenuw, bijvoorbeeld bij een radiculopathie. Bij centrale sensitisatie is vooral de verwerking van signalen veranderd. In de praktijk overlappen deze mechanismen vaak. Iemand kan beginnen met weefselpijn, daarna door langdurige prikkeling een overgevoelig zenuwstelsel ontwikkelen. Dat verklaart waarom klachten soms blijven terwijl de scan weinig bijzonders laat zien.

Beeldvorming toont weefsels, geen gevoeligheid. Een mooie MRI sluit centrale sensitisatie dus niet uit. Functionele MRI’s laten soms veranderde activatiepatronen in hersengebieden zien, maar die worden in de reguliere zorg niet standaard gebruikt. Het belangrijkste blijft het klinische beeld. De afwezigheid van schade betekent niet dat de pijn verzonnen is, het betekent dat de bron ligt in de verwerking van prikkels.

Centrale sensitisatie is een kernmechanisme binnen nociplastische pijn. Bij nociplastische pijn is de pijn voornamelijk het gevolg van veranderde prikkelverwerking, zonder duidelijke weefselschade of perifere zenuwbeschadiging. Wie meer wil lezen over het bredere kader vindt dat bij nociplastische pijn.

Er is geen snelle knop die je omzet. Herstel vraagt begrip, geleidelijke activatie en regelmaat. In de praktijk combineren we meerdere pijlers.

1. Pijneducatie

Uitleg over hoe pijn werkt verlaagt dreiging. Mensen die begrijpen dat pijn niet altijd schade betekent, durven weer te bewegen. Dit is een fundament van moderne pijnzorg. Lees meer in pijneducatie.

2. Graded activity en graded exposure

Bewegen is veilig, ook als het gevoelig is. Met een plan in kleine stappen bouw je activiteit op. Het brein leert dat inspanning niet gevaarlijk is. Soms werken we met tijdsdoelen, soms met taakdoelen. Doel is weer vertrouwen in bewegen. Zie ook graded activity.

3. Ademhaling, ontspanning en autonome balans

Een overactief zenuwstelsel staat vaak in een hoge staat van paraatheid. Rustige neusademhaling, lichte mobilisaties, mindfulness of progressieve spierontspanning helpen de fysiologische alarmstand te verlagen. Korte, herhaalbare oefeningen op vaste momenten werken het best.

4. Slaapherstel

Slaap en pijn beïnvloeden elkaar. Vaste bedtijden, minder schermlicht in de avond, een koele donkere kamer en een korte adem- of ontspanningsroutine helpen de pijndrempel te normaliseren.

5. Fysieke behandeling en motorische controle

Chiropractie en fysiotherapie verbeteren mobiliteit, verminderen spierspanning en richten zich op controle van beweging. Niet de kraak of de rek op zichzelf is doorslaggevend, maar het ervaren van veilige, voorspelbare beweging. Dat is een krachtig signaal naar het zenuwstelsel.

6. Leefstijl: belasting, voeding en ritme

Regelmaat helpt. Plan werk, sport en herstel bewust. Een voedzaam dieet met voldoende eiwit, groente en onverzadigde vetten ondersteunt herstel. Beperk alcohol en zeer bewerkte voeding, die kunnen slaap en inflammatie ongunstig beïnvloeden.

7. Psychologische ondersteuning wanneer nodig

Bij duidelijke angst voor bewegen, somberheid of traumagerelateerde stress is samenwerking met een psycholoog zinvol. Cognitieve en gedragsmatige interventies kunnen het alarmsysteem verder helpen kalmeren.