Kinesiophobie – als angst voor beweging herstel in de weg staat

Pijn en angst zijn nauw met elkaar verbonden.
Bij een blessure beschermt het lichaam zichzelf door pijn te signaleren.
Maar soms blijft die bescherming aanstaan, ook wanneer het weefsel al hersteld is.
De angst om te bewegen neemt dan de overhand. Dat noemen we kinesiophobie, ofwel bewegingsangst.

Bij kinesiophobie vermijdt iemand beweging omdat die als bedreigend of schadelijk wordt ervaren.
Het gevolg: minder activiteit, verlies van kracht en een zenuwstelsel dat nóg gevoeliger wordt.
Zo kan een goedbedoelde beschermingsreactie onbedoeld leiden tot langdurige pijn, stijfheid en onzekerheid.

Het begrijpen en doorbreken van bewegingsangst is daarom een essentieel onderdeel van modern pijnherstel.

Afspraak maken

Wat is kinesiophobie?

De term komt van het Grieks: kinesis (beweging) en phobos (angst).
Kinesiophobie is de overmatige angst om pijn of schade te veroorzaken door te bewegen.
Het is niet zomaar voorzichtigheid – het is een diepgewortelde overtuiging dat bewegen gevaarlijk is.

Deze angst wordt vaak versterkt door eerdere pijnervaringen, negatieve verwachtingen of verkeerde informatie.
Een voorbeeld: iemand die ooit zijn rug “heeft vastgezet” bij het tillen, kan maanden later nog vermijden om te bukken, uit angst dat het weer misgaat – zelfs als de rug medisch hersteld is.

De pijn-angst-vermijdingscirkel

Kinesiophobie is geen zwakte, maar een aangeleerde beschermingsreactie.
Het brein koppelt een bepaalde beweging aan pijn of gevaar, en probeert herhaling te voorkomen.
Dat mechanisme – ooit nuttig – kan chronisch worden.

De pijn-angst-vermijdingscirkel verloopt vaak als volgt:

Pijnervaring → bewegen wordt als gevaarlijk ervaren.
Angst → verhoogde spanning en hyperalert zenuwstelsel.
Vermijden van beweging → verlies van spierkracht en conditie.
Toename van stijfheid en pijngevoeligheid → bevestigt de angst.
Nog meer vermijding → herstel stagneert.

Het is een vicieuze cirkel waarin niet het lichaam, maar het zenuwstelsel en gedrag de pijn in stand houden.
Het doel van behandeling is niet simpelweg “meer bewegen”, maar veiligheid terugbrengen in de relatie tussen brein en beweging.

Biologische basis: hoe angst pijn beïnvloedt

Pijn en angst gebruiken deels dezelfde hersengebieden, zoals de amygdala (emotionele dreiging) en de anterior cingulate cortex (waakzaamheid).
Bij kinesiophobie blijven deze gebieden overactief.
Zelfs het denken aan een beweging kan dan al pijnreacties oproepen.

Onderzoek met functionele MRI laat zien dat bij mensen met bewegingsangst de hersenen reageren alsof er werkelijk fysieke schade optreedt – terwijl de beweging veilig is.
Het brein maakt dus geen onderscheid meer tussen dreiging en werkelijke schade.

Daarnaast beïnvloedt angst het lichaam direct:

Spieren spannen zich onbewust aan (vooral rond rug, nek en schouders).
De ademhaling versnelt, wat spanning versterkt.
De pijndrempel daalt door verhoogde stresshormonen (cortisol, adrenaline).

Zo wordt een onschuldige beweging sneller pijnlijk – een zelfversterkend systeem.

Afspraak maken

Hoe herken je kinesiophobie?

De signalen zijn vaak subtiel, maar herkenbaar:

Iemand durft niet te buigen, draaien of tillen, uit angst “iets te beschadigen”.
Bewegingen worden stijf, gecontroleerd en gespannen uitgevoerd.
Patiënt zegt vaak: “Ik wil wel bewegen, maar durf niet.”
De pijn neemt niet af, ondanks dat er geen weefselbeschadiging meer is.
De klachten lijken sterker op stressdagen of in onbekende situaties.
Pijn blijft bestaan terwijl alle medische oorzaken zijn uitgesloten.

Er bestaan ook vragenlijsten om dit te meten, zoals de Tampa Scale for Kinesiophobia (TSK), die de mate van bewegingsangst objectief kan vastleggen.

Risicofactoren

Kinesiophobie ontstaat niet bij iedereen met pijn.
Er zijn enkele factoren die de kans vergroten:

Negatieve ervaringen met eerdere behandelingen of pijntrauma’s
Onzekerheid over de diagnose (“wat als het iets ernstigs is?”)
Angstige uitleg van zorgverleners (“pas op met tillen”)
Gebrek aan vertrouwen in het eigen lichaam
Langdurige inactiviteit of rustadviezen
Stressvolle periodes, burn-out of slaapgebrek
Perfectionisme en behoefte aan controle

Het brein leert dat beweging gelijkstaat aan gevaar – een patroon dat versterkt wordt door herhaling.

De rol van taal en context

Woorden hebben invloed.
Een zin als “uw rug is versleten” of “let op, anders schiet het weer in” kan diep inwerken op iemands bewegingsgedrag.
De hersenen slaan zulke zinnen op als waarschuwingssignalen.

Daarom is zorgtaal cruciaal.
In moderne pijnzorg praten we niet meer over “versleten ruggen” of “scheve wervels”, maar over gevoelige structuren die herstel nodig hebben.
Die nuance maakt het verschil tussen angst en vertrouwen.

Behandeling – veiligheid leren in plaats van vermijden

Het doorbreken van bewegingsangst vraagt tijd, uitleg en geleidelijke blootstelling.
Het doel is niet alleen bewegen, maar weer leren vertrouwen op het lichaam.

1. Pijneducatie

Kennis vermindert dreiging.
Door te begrijpen dat pijn niet altijd betekent dat iets stuk is, daalt de spanning.
Patiënten leren dat pijn een signaal is – geen bewijs van schade.
Lees meer in Pijneducatie – waarom begrijpen helpt bij herstel.

2. Graded exposure – stapsgewijs blootstellen

Met begeleiding voer je bewust bewegingen uit die spanning oproepen, maar in een veilige omgeving.
Elke herhaling zonder negatieve ervaring herprogrammeert het brein.
De hersenen leren opnieuw dat bewegen veilig is.

Voorbeeld: iemand met angst om te bukken start met kleine, gecontroleerde vooroverbewegingen zonder gewicht.
Na verloop van tijd wordt de beweging groter en functioneler (zoals tillen of schoenen aantrekken).

3. Graded activity – opbouw van activiteit

Naast specifieke bewegingen werk je aan algemene belastbaarheid.
Het gaat niet om pijn vermijden, maar om structuur en progressie.
Met een plan op tijdsbasis, niet op pijnbasis, herwin je conditie en vertrouwen.

4. Ademhaling en ontspanning

Bewegingsangst gaat vaak samen met spanning en oppervlakkige ademhaling.
Door rustige, diepe ademhaling te oefenen tijdens beweging, kalmeer je het zenuwstelsel.
Het lichaam leert: “dit is veilig”.

5. Cognitieve herwaardering

Gedachten als “ik mag niet bewegen” worden vervangen door “ik kan bewegen, stap voor stap”.
Deze herwaardering wordt ondersteund door coaching en herhaald succes.

6. Chiropractie en fysiotherapie bij MoveWell

Manuele therapie, mobilisatie en functionele training helpen om gecontroleerd beweging terug te winnen.
Behandeling richt zich niet op “wegduwen van pijn”, maar op herstel van vertrouwen in bewegen.
Binnen MoveWell combineren we dit met pijneducatie, fysieke training en leefstijladvies.

De rol van oefentherapie en training

Krachttraining en motorische controle-oefeningen spelen een sleutelrol.
Niet om spieren te “versterken” in klassieke zin, maar om het brein nieuwe veilige patronen te leren.
Bewegingen worden vloeiender, ademhaling rustiger, en pijnsignalen minder dreigend.In het MoveWell-trainingsconcept wordt gewerkt met graded activity in de EGYM- of David-apparatuur, zodat belasting objectief en veilig wordt opgebouwd.
Zo zien patiënten letterlijk hun vooruitgang – een krachtige motivatie tegen angstgedrag.

→ /academie/pijneducatie/

Leefstijl en herstel

Slaap: essentieel om het zenuwstelsel te resetten.
Voeding: ondersteunend, vooral met ontstekingsremmende voeding.
Stressmanagement: ademhaling, meditatie, buitenlucht.
Sociale steun: herstel gaat beter met begripvolle omgeving.

Een angstig brein heeft herhaling en voorspelbaarheid nodig.
Een vast ritme van bewegen, slapen en ontspannen geeft veiligheid – en dat verlaagt pijngevoeligheid.

→ /academie/graded-activity/

Welke specialisten kunnen u met bij acute of chronische pijn helpen?

Jarco Schol

Chiropractor

Meer info

Tijn Kooren

Chiropractor

Meer info

Desiree Griesel

Chiropractor

Meer info

Sten Hofstad

Chiropractor

Meer info

Conclusie

Kinesiophobie is geen zwakte, maar een begrijpelijke reactie van een brein dat te vaak pijn heeft ervaren.
Toch kan die beschermingsreactie het herstel blokkeren.
Door kennis, geleidelijke blootstelling en vertrouwen in het lichaam te herstellen, verdwijnt de angst langzaam uit het systeem.

Bij MoveWell helpen we mensen dagelijks om weer vrij te bewegen – met inzicht, begeleiding en een kalme, veilige opbouw.
Bewegen is geen bedreiging, maar juist de sleutel tot herstel.

Wilt u een afspraak maken bij MoveWell Chiropractie Hilversum?

Maak een afpsraak

Bel: 0357600645