Nociplastische pijn – als het zenuwstelsel zelf pijn gaat maken

Iedereen voelt weleens pijn: bij een verrekte spier, een wond of een ontsteking.
Die pijn heeft een duidelijke functie — het lichaam waarschuwt dat er iets beschadigd is.
Maar wat als pijn blijft bestaan, terwijl het lichaam allang hersteld is?

Bij nociplastische pijn raakt het zenuwstelsel overgevoelig.
Het alarm dat hoort te waarschuwen voor gevaar, blijft continu afgaan.
Je lichaam is veilig, maar de hersenen blijven denken dat er iets mis is.
Dat maakt deze vorm van pijn zo frustrerend én zo complex.

Steeds meer mensen met chronische rug- of nekpijn blijken last te hebben van dit type pijnverwerking.
Om het goed te begrijpen, moeten we kijken naar hoe het zenuwstelsel leert, reageert en verandert.

Afspraak maken

Wat betekent ‘nociplastisch’?

Het woord “nociplastisch” is samengesteld uit twee delen:

Noci- komt van nociceptie: het detecteren van prikkels die schade kunnen veroorzaken.
Plastisch betekent veranderbaar of aanpasbaar.

Ons zenuwstelsel is plastisch: het past zich voortdurend aan op basis van ervaringen.
Dat is normaal — zo leren we lopen, bewegen en reageren op gevaar.
Maar bij nociplastische pijn verandert het systeem op een ongunstige manier.
De zenuwbanen worden gevoeliger, signalen worden versterkt, en het brein blijft pijn registreren.

Drie hoofdtypen pijn

Om nociplastische pijn goed te plaatsen, is het nuttig de drie belangrijkste pijnvormen te vergelijken.

Type pijn	Oorzaak	Kenmerken	Voorbeelden
Nociceptieve pijn	Weefselschade of ontsteking	Duidelijke oorzaak, lokale pijn, voorspelbaar verloop	Verstuikte enkel, wond, artrose
Neuropathische pijn	Zenuwbeschadiging	Schietend, brandend of tintelend, vaak langs zenuwbaan	Hernia, zenuwinklemming
Nociplastische pijn	Overgevoelig zenuwstelsel	Diffuse, onverklaarbare pijn, aanhoudend ondanks genezing	Fibromyalgie, langdurige rugpijn, prikkelbare darmen

Bij veel rug- en nekklachten is er een combinatie van deze typen aanwezig.
Een patiënt kan starten met nociceptieve pijn (door overbelasting) en later nociplastische pijn ontwikkelen als het zenuwstelsel overprikkeld raakt.

Hoe ontstaat nociplastische pijn?

Het zenuwstelsel is geen passieve kabel. Het leert voortdurend — een proces dat neuroplasticiteit heet.
Bij langdurige pijn verandert die plasticiteit: zenuwcellen vuren sneller, verbindingen worden sterker, en remmende systemen verzwakken.

Biologische mechanismen

Verhoogde gevoeligheid van receptoren
Zenuwcellen in huid, spieren en gewrichten reageren sterker op dezelfde prikkel.
Versterking in het ruggenmerg
De “poort” in het ruggenmerg laat meer signalen door dan normaal.
Overactiviteit in de hersenen
Gebieden die pijn waarnemen (zoals de insula en de anterior cingulate cortex) worden hyperactief.
Verminderde remming van bovenaf
Normaal onderdrukt het brein een deel van de prikkels. Bij nociplastische pijn werkt dat remsysteem niet goed meer.
Glia-celactivatie
Onderhoudscellen in het zenuwstelsel, de glia, kunnen ontstekingsstoffen vrijgeven die pijngevoeligheid verder versterken.

Deze veranderingen worden samengevat als centrale sensitisatie – een toestand waarin het brein zelf de pijn in stand houdt.

Afspraak maken

De rol van stress, hormonen en het immuunsysteem

Pijn is niet alleen een kwestie van zenuwen.
Chronische stress activeert de HPA-as (hypothalamus-hypofyse-bijnier-as), waardoor cortisolspiegels stijgen.
Een tijdelijk beschermingsmechanisme verandert zo in een constante alarmtoestand.

Het immuunsysteem raakt eveneens ontregeld.
Lage-graad ontstekingen (‘low-grade inflammation’) kunnen zenuwuiteinden prikkelbaar maken.
Dit verklaart waarom stress, slecht slapen of voedingspatronen de pijn tijdelijk kunnen versterken.

Het laat zien dat nociplastische pijn niet “tussen de oren” zit, maar in een fysiologisch overactief systeem waarin brein, hormonen en immuuncellen samenwerken.

Risicofactoren

Nociplastische pijn ontstaat zelden plotseling.
Het is vaak het gevolg van meerdere factoren die elkaar versterken:

Aanhoudende of herhaalde pijnprikkels
Slaaptekort of onregelmatig dag-nachtritme
Chronische stress of angst voor pijn
Te weinig beweging (onderbelasting) of juist overtraining
Onzekerheid of negatieve gedachten (“mijn rug is kapot”)
Onvoldoende herstelmomenten
Sociaal isolement of emotionele spanning

Het brein raakt hierdoor steeds alerter: het “verwacht” pijn, zelfs zonder prikkel.

Hoe voelt nociplastische pijn?

De klachten zijn divers, maar vaak herkenbaar:

Wijdverspreide pijn of drukgevoeligheid
Gevoel dat de pijn “verplaatst” of toeneemt bij stress
Pijn bij aanraking of lichte inspanning
Vermoeidheid, slecht slapen, concentratieproblemen
Overgevoeligheid voor licht, geluid of temperatuur
Geen duidelijke bevindingen op scans of röntgenfoto’s

Deze klachten worden vaak verkeerd begrepen, wat onnodige onzekerheid of frustratie oplevert.
Toch is het belangrijk te benadrukken: de pijn is echt.
Alleen de bron ligt in de manier waarop het zenuwstelsel signalen verwerkt.

Wat zien we wél en niet op beeldvorming?

Een MRI of röntgenfoto toont weefsels, niet de gevoeligheid van het zenuwstelsel.
Daarom is het normaal dat de scan “mooi” lijkt, terwijl iemand ernstige pijn ervaart.
Wat we soms wél zien, zijn subtiele veranderingen in hersenactiviteit op functionele MRI’s (fMRI).
Deze tonen dat hersengebieden die normaal niet samenwerken, bij nociplastische pijn juist overactief met elkaar communiceren.
Het verklaart waarom pijn ‘uit het niets’ kan opvlammen.

Wat gebeurt er in het brein?

Normaal filtert het ruggenmerg signalen voordat ze de hersenen bereiken.
Alleen sterke of potentieel gevaarlijke prikkels worden doorgelaten.
Bij nociplastische pijn raakt dat filter ontregeld:
lichte prikkels komen wél door, en het brein reageert alsof er schade is.

Daarnaast is het brein sterk beïnvloedbaar door emoties en verwachtingen.
Angst, stress en somberheid activeren dezelfde hersengebieden als fysieke pijn.
Het gevolg: een vicieuze cirkel van spanning en gevoeligheid.

Begrip en kennis doorbreken die cirkel.
Zodra iemand begrijpt wat er gebeurt, daalt de dreiging — en dat is de eerste stap naar herstel.

Behandeling – het zenuwstelsel hertrainen

Er is geen snelle oplossing.
Het zenuwstelsel moet heropgevoed worden om weer normaal te reageren.
Daarvoor zijn kennis, beweging en geruststelling cruciaal.

1. Pijneducatie

Door te begrijpen dat pijn niet altijd schade betekent, daalt de angst.
Onderzoek toont aan dat uitleg over pijn de activiteit in hersengebieden voor dreiging vermindert.
Lees meer in Pijneducatie – waarom begrijpen helpt bij herstel.

2. Geleidelijke activatie (graded activity)

Beweging is veilig.
Met kleine, gecontroleerde stappen leert het brein opnieuw dat inspanning niet gevaarlijk is.
Een fysiotherapeut helpt bij het bepalen van het juiste tempo.

3. Ademhaling en ontspanning

Rustige ademhaling, mindfulness en lichte mobilisatie-oefeningen helpen het zenuwstelsel te kalmeren.
Chronische spanning is immers benzine op het vuur van overgevoeligheid.

4. Slaapherstel

Slaap beïnvloedt de pijndrempel direct.
Vaste bedtijden, weinig schermgebruik en ontspanning voor het slapengaan maken verschil.

5. Chiropractie en fysiotherapie

Manuele behandeling verbetert beweeglijkheid en vertrouwen.
Beweging is een krachtig signaal naar het brein dat het lichaam veilig is.

6. Psychologische begeleiding

Wanneer angst, stress of trauma meespelen, kan samenwerking met een psycholoog helpen het pijnsysteem tot rust te brengen.

7. Leefstijl en voeding

Anti-inflammatoire voeding, voldoende hydratatie en regelmatige lichaamsbeweging ondersteunen herstel op celniveau.

Herstel in fases – van overleven naar bewegen

In de praktijk verloopt herstel meestal in drie fasen:

Fase 1 – Begrijpen en geruststellen
De patiënt leert wat er in het lichaam gebeurt. Kennis verlaagt angst en spanning.

Fase 2 – Hertrainen van het zenuwstelsel
Met lichte beweging en graduele belasting wordt het alarmsysteem hersteld.

Fase 3 – Functioneel herstel en zelfregie
De focus verschuift van pijn naar functie: werken, sporten en vertrouwen in bewegen.

Deze opbouw sluit aan bij de aanpak van MoveWell, waarin chiropractie, fysiotherapie, oefentherapie en educatie worden gecombineerd tot één integraal plan.

Diagnostiek

Er is geen scan die nociplastische pijn zichtbaar maakt.
De diagnose wordt gesteld op basis van het klachtenpatroon en de uitsluiting van andere oorzaken.
Fysiotherapeuten en chiropractoren herkennen het aan signalen als:

Overgevoeligheid bij lichte aanraking of druk
Diffuse pijnverdeling
Slaapproblemen en vermoeidheid
Weinig verbetering bij lokale behandeling
Stress- of spanningsgevoeligheid

Er bestaan ook specifieke vragenlijsten, zoals de Central Sensitization Inventory (CSI), die de kans op centrale overgevoeligheid in kaart brengen.

→ /academie/pijneducatie/

→ /academie/centrale-sensitisatie/

Welke specialisten kunnen u met bij acute of chronische pijn helpen?

Jarco Schol

Chiropractor

Meer info

Tijn Kooren

Chiropractor

Meer info

Desiree Griesel

Chiropractor

Meer info

Sten Hofstad

Chiropractor

Meer info

Conclusie

Nociplastische pijn betekent niet dat je je aanstelt of dat het “tussen de oren” zit.
Het is een meetbare verandering in de werking van het zenuwstelsel.
De pijn is echt, maar de oplossing vraagt een ander perspectief:
het zenuwstelsel opnieuw leren wat veilig is.

Door kennis, beweging en geruststelling kan het brein de gevoeligheid weer verlagen.
Bij MoveWell combineren we chiropractie, fysiotherapie en moderne pijneducatie om precies dat proces te ondersteunen.
Herstel begint met begrijpen — en dat is de kern van moderne pijnzorg.

Wilt u een afspraak maken bij MoveWell Chiropractie Hilversum?

Maak een afpsraak

Bel: 0357600645