Pijnverwerking in de hersenen – hoe het brein pijn begrijpt, versterkt of vermindert

Pijn lijkt iets wat in het lichaam gebeurt: een knie die steekt, een rug die zeurt, een hoofd dat bonkt.
Toch ontstaat pijn altijd in de hersenen. Het is geen signaal dat simpelweg “doorgegeven” wordt, maar een complexe interpretatie van dreiging.
De hersenen wegen informatie af: wat voel ik, wat betekent het, hoe gevaarlijk is het, wat gebeurde er eerder?

Dat verklaart waarom twee mensen met dezelfde blessure totaal verschillende pijnervaringen kunnen hebben.
Pijnverwerking in de hersenen is daarmee geen passief proces, maar een actieve beoordeling van veiligheid en betekenis.

Inzicht in hoe het brein pijn maakt en reguleert helpt om chronische klachten beter te begrijpen – en om ze gericht aan te pakken.

Afspraak maken

De reis van een pijnsignaal

Pijn begint meestal met nociceptie – het detecteren van prikkels die potentieel schadelijk zijn.
Sensoren in huid, spieren, gewrichten en organen sturen elektrische impulsen naar het ruggenmerg.
Daar worden ze beoordeeld, gefilterd en eventueel doorgestuurd naar de hersenen.

Eenmaal in de hersenen worden meerdere gebieden actief:

De somatosensorische schors bepaalt waar de pijn vandaan komt.
De insula registreert hoe het voelt.
De anterior cingulate cortex (ACC) beoordeelt hoe belangrijk de pijn is.
De prefrontale cortex probeert te begrijpen waarom de pijn er is en wat ermee te doen.

Pijn is dus geen directe afspiegeling van weefselschade, maar het resultaat van een brede interpretatie waarin ook emoties, herinneringen en verwachtingen meespelen.

Waarom het brein pijn maakt

Pijn is bedoeld als bescherming, niet als straf.
Het doel is jou te waarschuwen voor mogelijk gevaar, zodat je gedrag aanpast en herstel mogelijk wordt.

Maar dat systeem kan overgevoelig raken.
Als het brein te vaak gevaar vermoedt, kan het blijven waarschuwen – zelfs wanneer er geen directe schade meer is.
Dat is wat we zien bij aanhoudende rug- of nekpijn, hoofdpijn of whiplash.

Het brein heeft dan geleerd: “Beweging = risico”, of “druk = dreiging”.
Het gevolg: pijn zonder dat het lichaam beschadigd is, puur door veranderde prikkelverwerking.

De hersengebieden die pijn beïnvloeden

De pijnervaring is het resultaat van samenwerking tussen meerdere hersensystemen.
Belangrijk zijn:

Sensorisch netwerk
Registreert de locatie, intensiteit en aard van de pijn.
Betrokken structuren: somatosensorische cortex, thalamus, insula.
Emotioneel netwerk
Bepaalt hoe vervelend de pijn aanvoelt.
Betrokken structuren: limbisch systeem, amygdala, ACC.
Cognitief netwerk
Bepaalt hoe je over de pijn denkt en hoe je erop reageert.
Betrokken structuren: prefrontale cortex, hippocampus.

Deze netwerken communiceren voortdurend.
Een stressvolle gedachte kan de activiteit in de amygdala verhogen, waardoor pijn als dreigender wordt ervaren.
Een geruststellende uitleg kan juist de prefrontale cortex activeren en de pijnbeleving dempen.

Afspraak maken

Het brein als versterker of demper

De hersenen hebben hun eigen pijnversterkers en pijnremmers.

Versterking (facilitatie) treedt op bij dreiging, angst, stress of vermoeidheid.
Remming (inhibitie) wordt geactiveerd door rust, veiligheid, positieve verwachting en aandacht.

Een bekend voorbeeld is de soldaat die pas ná een gevecht pijn voelt, of het kind dat pas huilt als het bloed ziet.
De hersenen beslissen op basis van context: is het nu nuttig om pijn te voelen of niet?

Bij chronische pijn is die balans verschoven:
de versterkingssystemen zijn te actief, de remmende circuits te zwak.
De term centrale sensitisatie beschrijft precies dat fenomeen.

Van acuut naar chronisch – wat verandert er in het brein?

Bij langdurige pijn zien we structurele en functionele aanpassingen in het brein:

Toename van connecties tussen pijn- en angstgebieden.
Minder activiteit in hersendelen die normaal pijn remmen (zoals de periaqueductale grijs).
Verhoogde prikkelbaarheid van neuronen in de thalamus en insula.
Daling van GABA, een remmende neurotransmitter.
Activatie van glia-cellen, die ontstekingsstoffen afgeven.

Deze veranderingen maken het zenuwstelsel gevoeliger en verklaren waarom een klein signaal grote pijn kan oproepen.
Toch zijn deze processen reversibel – het brein kan ook weer leren minder gevoelig te zijn.

Dat proces heet neuroplasticiteit: de capaciteit van het brein om zich aan te passen aan nieuwe ervaringen.

Waarom emoties en gedachten meetellen

Pijn is niet alleen een lichamelijke ervaring.
Emoties, aandacht en verwachtingen bepalen hoe de hersenen prikkels interpreteren.

Angst en somberheid versterken de pijncircuits.
Vertrouwen en geruststelling activeren remmende netwerken.
Aandacht voor pijn vergroot de waargenomen intensiteit.
Afleiding of positieve emotie vermindert pijnperceptie.

Daarom voelen klachten vaak erger aan in stressvolle periodes, of juist minder tijdens ontspanning of afleiding.
De hersenen reageren op context – niet alleen op schade.

De invloed van migraine en hoofdpijn

Bij hoofdpijn- en migrainepatiënten zien we dit principe scherp in beeld.
MRI-studies tonen overactiviteit in de trigeminovasculaire as en in hersengebieden die prikkels filteren.
Het brein van iemand met migraine is simpelweg minder goed in het dempen van signalen.

Fel licht, geluid, stress of hormonale veranderingen worden daardoor sneller vertaald naar pijn.
Behandeling richt zich niet alleen op medicatie, maar ook op training van het brein – via ontspanning, ademhaling, regelmaat en geleidelijke belasting.

Hoe kunnen we het brein positief beïnvloeden?

Het zenuwstelsel leert voortdurend.
Met de juiste prikkels kan het brein weer leren veiligheid te herkennen in plaats van dreiging.
Dat vraagt drie ingrediënten: kennis, beweging en herhaling.

1. Pijneducatie

Uitleg verlaagt dreiging.
Wanneer iemand begrijpt dat pijn een beschermingssignaal is, daalt de activiteit in angstgebieden van de hersenen.
Het is bewezen dat educatie de pijnervaring kan veranderen – puur door begrip.

2. Geleidelijke activatie (graded activity)

Door gecontroleerd te bewegen, leert het brein opnieuw dat belasting veilig is.
Niet forceren, maar vertrouwen opbouwen door succeservaringen.
Elke beweging zonder negatieve consequentie versterkt remmende hersencircuits.

3. Ademhaling en ontspanning

Diepe, rustige ademhaling activeert de nervus vagus, die direct invloed heeft op hersenremming.
Een rustige ademhaling verlaagt hartslag, cortisol en hersenactiviteit in pijnversterkende netwerken.

4. Slaap en herstel

Tijdens diepe slaap worden pijn- en emotiegebieden “gereset”.
Slaaponderbreking maakt het brein letterlijk gevoeliger voor pijn.
Regelmaat in slaap is dus een fundamenteel onderdeel van pijnregulatie.

5. Leefstijl en beweging

Voeding, hydratatie en dagelijkse beweging verbeteren hersendoorbloeding en verminderen ontstekingsactiviteit.
Zelfs korte wandelingen of ademhalingsoefeningen hebben aantoonbaar effect op de activiteit in pijnnetwerken.

Praktische vertaalslag naar de kliniek

Binnen MoveWell combineren we deze kennis dagelijks met praktijkgerichte revalidatie.
Patiënten leren via beeldspraak, educatie en veilige oefentherapie hoe hun brein weer kan vertrouwen op beweging.
We gebruiken termen als:

“Je brein heeft het alarm iets te scherp afgesteld.”
“Beweging is de taal waarmee je hersenen leren dat het veilig is.”

Door deze aanpak ontstaat niet alleen fysieke, maar ook neurologische reconditionering – het brein leert opnieuw onderscheiden tussen dreiging en herstel.

Van overleving naar herstel

Langdurige pijn zet het zenuwstelsel in een stand van overleven.
De sleutel is het verschuiven naar herstel: veiligheid, regelmaat en vertrouwen.
Elke kleine stap – een wandeling, een rustige ademhaling, een positieve ervaring – is een signaal aan het brein dat het goed gaat.

Herstel van pijnverwerking is dus geen kwestie van “uitschakelen”, maar van hertrainen.
Dat vraagt tijd, begrip en begeleiding – precies wat moderne chiropractie en fysiotherapie kunnen bieden.

Welke specialisten kunnen u met bij acute of chronische pijn helpen?

Jarco Schol

Chiropractor

Meer info

Tijn Kooren

Chiropractor

Meer info

Desiree Griesel

Chiropractor

Meer info

Sten Hofstad

Chiropractor

Meer info

Conclusie

Pijn ontstaat niet in de rug, knie of nek, maar in de hersenen.
Daar wordt beslist of een prikkel gevaarlijk is of niet.
Bij chronische klachten is dat systeem ontregeld, maar het kan hersteld worden.
Door kennis, beweging en herhaling leert het brein opnieuw dat het lichaam veilig is.

Pijnverwerking begrijpen is daarom geen luxe, maar de basis van duurzaam herstel.

Wilt u een afspraak maken bij MoveWell Chiropractie Hilversum?

Maak een afpsraak

Bel: 0357600645